Uniejów

XVII-wieczny sarkofag św. Bogumiła w kolegiacie w Uniejowie

Uniejów jest szczególnym miejscem kultu Świętego Bogumiła, arcybiskupa i pustelnika. Pewniki życiorysu Bogumiła przykryły mroki historii, głównie ze względu na braki w źródłach pisanych. Znikome ślady pozwalają jednak twierdzić, że był fascynującą postacią. Choć od Jego czasów minęło ponad osiem stuleci, to kult Świętego jest wciąż żywy, a do Jego grobu w kolegiacie uniejowskiej wciąż pielgrzymują tysiące wiernych.

Z katedry do pustelni

Według najpopularniejszej tradycji Bogumił urodził się on w 1116 r. we wsi Koźmin, położonej niedaleko stąd, na drugim brzegu Warty. Na dworze arcybiskupim w Uniejowie przygotowywał się do kapłaństwa. Uczył się także w Gnieźnie i we Francji, gdzie spotkał św. Bernarda z Clairvaux, który wywarł duży wpływ na przyszłego arcybiskupa. W 1136 r. erygował parafię i zbudował kościół w Dobrowie, kilkanaście kilometrów na północ od Uniejowa. W 1140 r. został wyświęcony na kapłana. Dwa lata później objął probostwo dobrowskie, w 1150 r. został dziekanem, a w 1166 r. był prekonizowany na biskupa. W kolejnym roku otrzymać miał od papieża paliusz arcybiskupi. Ta chronologia życia Świętego czyni go czyni go jedną z najbardziej znaczących osób polskiego kościoła okresu wczesnego rozbicia dzielnicowego. Bogumił uważany jest także za jednego z najbardziej prawdopodobnych fundatorów słynnych Drzwi Gnieźnieńskich.

Rzeźba św. Bogumiła na katedrze w Gnieźnie

W 1170 r. zrezygnował z arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i osiadł w Dobrowie, wiodąc żywot pustelnika zmarł dn. 10 czerwca 1182 r. w opinii świętości. Jako eremita żył zgodnie z surową regułą św. Romualda, opiekował się ludźmi, karmiąc ich, lecząc, ucząc, wypraszając modlitwą łaski i cuda. Został pochowany w stroju arcybiskupim w Dobrowie.

Inna tradycja lokuje Bogumiła w wieku XI i wiąże jego działalność z konfliktem między królem Bolesławem Śmiałym a biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa, a szerzej między cesarstwem a papiestwem o pierwszeństwo w Kościele Zachodnim. Nie ma pewności, która z tych lokalizacji czasowych Bogumiła jest właściwa i to rodzi dalsze problemy interpretacyjne.

Bez względu jednak na spory historyków dotyczące chronologii życia Bogumiła, Jego decyzja dotycząca rezygnacji z dóbr na rzecz życia spokojnego, gdzie cieszą rzeczy najprostsze czyni tę postać fascynującą także i współcześnie.

Witraże przedstawiające św. Bogumiła w kolegiacie w Uniejowie

Beatus vel sanctus

Kult Bogumiła rozwijał się lokalnie i oddolnie od chwili śmierci Arcybiskupa-Pustelnika. Do grobu Bogumiła w Dobrowie ciągnęły tłumy wiernych nie tylko z okolicy, ale także z całej Polski, a nawet z zagranicy. Wśród ludu Bogumił zasłynął wieloma łaskami i cudami tak za życia, jak i po śmierci, przede wszystkim uzdrowieniami, a nawet wskrzeszeniami ludzi i zwierząt, ale także ocaleniem miasta Koła od pożaru, uratowaniem wielu tonących i innymi cudami.

Szerzej zakrojone próby zmierzające do urzędowego orzeczenia świętości Bogumiła podjęto dopiero w pierwszej połowie XVII wieku. Podjęto także wtedy decyzję do przeniesieniu czczonych szczątków z Dobrowa do Uniejowa. Odbyło się to na mocy decyzji prymasa abp. Mikołaja Prażmowskiego, za zgodą Stolicy Apostolskiej w 1668 r.

Św. Bogumił czyniący cuda po śmierci

Proces kanonizacyjny po raz kolejny rozpoczął w 1908 biskup kujawski, Stanisław Zdzitowiecki. Zakończył się on zaaprobowaniem czci oddawanej Bogumiłowi, jako świętemu lub błogosławionemu, przez papieża Piusa XI w dniu 27 maja 1925 r. Bogumiłowi przysługuje zatem tytuł: beatus vel sanctus (błogosławiony bądź święty).

Uniejów centrum kultu Świętego

W 1663 r. abp Wacław Leszczyński powziął myśl przewiezienia tu relikwii bł. Bogumiła i przygotował wspaniały sarkofag i ołtarz, a w 1668 r. abp Mikołaj Prażmowski projekt ten urzeczywistnił (dodajmy, iż do tej daty czcią otoczone relikwie Błogosławionego znajdowały się w miejscu jego pustelni, małym nadwarciańskim Dobrowie, dziś powiat Koło, woj, wielkopolskie; nie miały tam jednak wystarczającego zabezpieczenia, ponadto Dobrów nie był stanie przyjąć rzeszy pielgrzymów).

Uroczyste przeniesienie relikwii miało miejsce 29 stycznia 1669 r. z udziałem sufragana kijowskiego Stanisława Gianotti. Znalazły swoje miejsce w sarkofagu, ufundowanym w 1666 r. przez abp. Wacława Leszczyńskiego, w formie tumby z czarnego marmuru, na której umieszczono postać z brązu półleżącą, w szatach biskupich. Jest to drugi co do wieku zabytek tego typu w Polsce, po konfesji św. Stanisława w Krakowie na Wawelu, a przed konfesją św. Wojciecha w Gnieźnie.

Od tego czasu centrum kultu Świętego Bogumiła stał się Uniejów.

Relikwie przechowywane są w kolegiacie w dwóch relikwiarzach: ołowianym w kształcie trumienki i srebrnym.

Fot. Janusz Tatarkiewicz

W 2006 r. Rada Miejska w Uniejowie przyjęła uchwałę ustanawiającą Świętego Bogumiła patronem Uniejowa.